Vì sao nên phạt lao động công ích người vi phạm giao thông?

Ngày 2/10, đại diện Cảnh sát giao thông TPHCM đã đưa ra đề xuất thí điểm phạt lao động công ích đối với người vi phạm luật giao thông. Biện pháp xử phạt này là điều mà cá nhân tôi đã đề cập rất nhiều lần trên VOV Giao thông, với quan điểm ủng hộ.

Cách đây nhiều năm, tôi vào bệnh viện Việt Đức phỏng vấn một cậu sinh viên năm thứ nhất, bị ngã gãy chân khi tăng ga bỏ chạy hòng thoát án phạt vì không đội mũ bảo hiểm. Trả lời câu hỏi của tôi rằng vì sao lại bỏ chạy dẫu biết sẽ gặp nguy hiểm, trong khi mức phạt (khi đó) chỉ 150.000 đồng, cậu bé khóc: “Tháng này em tiêu hết tiền bố mẹ gửi lên rồi.” Cậu nhóc vừa lên Hà Nội học một tháng, bố mẹ nông dân chỉ cố được khoản trợ cấp 800.000 mỗi tháng, đủ đóng tiền ăn ở quán cơm cổng ký túc xá. Giải quyết vấn đề bị phạt tiền, đối với cậu là điều bất khả thi. Nếu như có một lựa chọn khác, như vài giờ lao động công ích, có lẽ cậu đã không liều mình tăng ga để bỏ chạy.

Lúc đó tôi đang làm một đề tài về hành vi của thanh thiếu niên khi đối mặt với án phạt vi phạm giao thông. Những lựa chọn như của cậu nhóc ấy khá nhiều, đặc biệt với những đứa trẻ lệ thuộc tài chính vào cha mẹ nghèo. Và, với những đứa trẻ con nhà nghèo, phần lớn lỗi vi phạm giao thông mà chúng gặp là những lỗi thuộc về ý thức, sự thiếu tập trung, lơ đãng… như quên, mất mũ bảo hiểm, xe thiếu gương, quên bật đèn, đôi khi là rẽ phải lúc đèn đỏ… Việc đối mặt phạt vi phạm hành chính với một số tiền cụ thể nào đó, với các em, đôi khi là một bài toán cực khó. Các em cần phải bị phạt để trở nên có ý thức hơn, nhưng nên là một hình thức phạt trong khả năng tự chịu trách nhiệm, ví dụ như lao động công ích.

Phạt lao động công ích đối với một số hành vi vi phạm luật giao thông, đặc biệt là những lỗi thuộc về ý thức, tôi cho là một phương án tốt, không chỉ từ chuyện của những đứa trẻ. Ngược lại với những đứa trẻ, với những người có nhiều tiền, thì việc phạt tiền không có nhiều ý nghĩa, đó chỉ là một khoản tài chính nho nhỏ thiệt hại do không may. Phạt lao động công ích mang một ý nghĩa công bằng, với người nghèo thì họ có thể tự chủ khi đối mặt, với người giàu thì đó là một sự trả giá cao hơn số tiền phải mất.

Nếu coi việc xử phạt hành chính là một hình thức giáo dục cộng đồng, rõ ràng phạt lao động công ích trực quan hơn so với phạt tiền, và có ý nghĩa giáo dục hiệu quả hơn. Những người vi phạm luật phải trả giá bằng lao động công ích sẽ dễ nhận thức về hành vi của mình là gây nguy hiểm cho cộng đồng, chứ không chỉ còn là vấn đề cá nhân.

Những lỗi cố tình, có mức độ nguy hiểm cao như sử dụng rượu bia khi lái xe, vượt đèn đỏ, đi quá tốc độ… thì không nên phạt lao động công ích. Nhưng những lỗi có thể là sơ ý như không đội mũ bảo hiểm, quên bật đèn, quên xi nhan… rất nên áp dụng phạt lao động. Hình thức đó, theo tôi là văn minh và có tính giáo dục cao.

Nhưng, vấn đề thách thức của câu chuyện này nằm ở chỗ làm thế nào để giám sát việc chấp hành án phạt lao động công ích? Nguồn lực nhân sự ở đâu để làm việc đó? Tôi nghĩ, trước khi áp dụng đề xuất này, cơ quan cảnh sát giao thông cần có một phương án phối hợp tốt với địa phương nhằm quy hoạch các hạng mục công việc phù hợp với hoạt động lao động công ích, xây dựng cơ chế giám sát cộng đồng, tuyển dụng tình nguyện viên giám sát là những người hưu trí có năng lực tại địa phương. Hành vi vi phạm luật xảy ra ở đâu sẽ phải lao động công ích tại đó.

Đội ngũ tình nguyện viên giám sát cộng đồng là yếu tố quan trọng nhất để đề xuất phạt lao động công ích trở nên khả thi. Và không chỉ khả thi, chính vai trò của những tình nguyện viên giám sát cộng đồng sẽ khiến cho hoạt động lao động công ích thực sự trở nên có ý nghĩa. Bởi, họ là những người đại diện của cộng đồng thụ hưởng thành quả lao động từ chính sách lao động công ích, đồng thời cũng là người chịu trách nhiệm giám sát quá trình pháp luật được thực thi.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!