Từ vụ Hoàng Hường nghĩ về hình ảnh “thành công trên mạng”

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố bị can đối với Hoàng Thị Hường (38 tuổi) cùng 5 người khác về tội Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Theo cáo buộc ban đầu, Hoàng Hường có hệ sinh thái 18 công ty, 25 hộ kinh doanh và 44 cá nhân, để kinh doanh bán các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe cùng một số sản phẩm khác. Từ tháng 1/2021 đến tháng 6 năm nay, Hoàng Hường đã để ngoài sổ sách kế toán doanh thu gần 1.800 tỷ đồng, kê sai quy định thuế giá trị gia tăng doanh thu gần 2.100 tỷ đồng.

Những con số khổng lồ trên khiến người ta không khỏi cảm thấy choáng ngợp. Chỉ trong vài năm, từ một chủ phòng khám nhỏ, người phụ nữ này đã trở thành “nữ hoàng livestream” với doanh thu nghìn tỷ, sở hữu hàng chục công ty, hàng trăm tài khoản mạng xã hội, hàng triệu người theo dõi. Hoàng Hường bán hàng, làm từ thiện, chia sẻ “triết lý sống”, rải tiền trên cầu thang, khoe biệt thự, nói chuyện với thần thái tự tin đến mức một bộ phận cư dân mạng ngưỡng mộ, coi là hình mẫu thành công.

Thế nhưng đằng sau sự hào nhoáng đó là những chiêu thức tinh vi nhằm trốn thuế, với việc chỉ đạo nhân viên hợp thức hóa doanh thu qua các hộ, cá nhân. Được biết, cơ quan công an đang điều tra mở rộng về các hành vi khác của Hoàng Hường và các đối tượng liên quan.

Vụ việc hiện thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng, không chỉ bởi quy mô trốn thuế của nhóm cá nhân và tổ chức kinh doanh nói trên mà còn bởi, cái tên Hoàng Hường gắn với nhiều bê bối, từng nhiều lần gây xôn xao dư luận.

Chẳng hạn hồi đầu năm ngoái, Hoàng Hường đăng clip rải tiền khắp nhà rồi dẫm đạp lên. Bên cạnh việc dùng tiền bạc để đánh bóng tên tuổi thông qua hoạt động từ thiện kết hợp livestream bán hàng, Hoàng Hường cũng vướng vào nhiều lùm xùm liên quan đến quảng cáo sai sự thật và phát ngôn gây sốc.

Với việc Công ty cổ phần Dược phẩm Hoàng Hường ra mắt sản phẩm nước súc miệng Hoàng Hường Care Medic năm 2021, người phụ nữ này đã tự tin tuyên bố trong nhiều phiên livestream rằng, sản phẩm có thể “trị tận gốc hôi miệng từ kiếp trước sang kiếp này”, “chữa viêm lợi lâu năm”. Hay hồi năm 2022, sản phẩm xương khớp được quảng cáo “giải quyết toàn bộ vấn đề xương khớp từ đầu đến chân”,…

Trong quá trình kinh doanh, Hoàng Hường từng nhiều lần bị cơ quan chức năng xử lý. Tháng 4/2022, công ty của Hoàng Hường bị Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) xử phạt 65 triệu đồng vì vi phạm quảng cáo, gây hiểu lầm sản phẩm có tác dụng như thuốc chữa bệnh. Chỉ một tháng sau, doanh nghiệp này tiếp tục bị cảnh báo về vi phạm với sản phẩm viên xương khớp và hoạt huyết Hoàng Hường. Gần đây nhất, ngày 26/6, Cục An toàn thực phẩm phát đi văn bản gửi Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đề nghị xử lý vi phạm quảng cáo của fanpage “Dược phẩm Hoàng Hường Meli chính hãng”.

Vấn đề không chỉ nằm ở một cá nhân. Từ vụ Hoàng Hường đến những vụ người nổi tiếng, có ảnh hưởng (KOLs) trên mạng xã hội bị xử lý hành chính, thậm chí là xử lý hình sự trong thời gian qua, cho thấy một thực tế nhức nhối về tình trạng gian lận trong môi trường kinh doanh online, buôn bán qua nền tảng mạng xã hội.

Mẹ tôi từng là một trong hàng triệu người bị cuốn vào những lời quảng cáo “thần kỳ” trên mạng. Một sản phẩm được giới thiệu có thể giúp ngủ ngon, giảm stress, tăng đề kháng, giảm đau xương khớp – toàn những cụm từ quen thuộc nhưng lại đầy ma lực, nhất là khi người nói mặc áo blouse trắng, nói năng trơn tru, gương mặt rạng rỡ và giọng khẳng định chắc nịch rằng “đây là sản phẩm bác sĩ khuyên dùng”.

Bà bấm “mua ngay” trong cơn hứng khởi, với niềm tin sẽ ngủ ngon, bớt đau xương khớp giữa tuổi “thất thập cổ lai hi”. Một tuần sau, hàng đến: nhãn mác sơ sài, mùi hắc khó chịu, và số điện thoại tổng đài không thể liên lạc. Khi tra lại giúp bà, tôi mới biết thương hiệu ấy chưa từng được cấp phép. Tôi chỉ là một trong hàng nghìn người đã bị đánh trúng lòng tin.

Niềm tin – thứ tưởng chừng thiêng liêng – nay lại trở thành hàng hóa. Người ta mua và bán nó mỗi ngày trên mạng xã hội, nơi cảm xúc mạnh hơn lý trí, và những gương mặt rạng rỡ trước ống kính có thể dễ dàng trở thành “chứng nhận” cho mọi thứ.

Nhiều ý kiến lo ngại rằng, những KOL, influencer – người có ảnh hưởng – đang nắm giữ quyền lực truyền thông to lớn, nhưng lại không bị ràng buộc bởi trách nhiệm pháp lý tương xứng. Họ có thể khiến hàng chục nghìn người mua hàng chỉ bằng vài phút livestream, nhưng khi có khiếu nại, lại nói: “Tôi chỉ giới thiệu, mua hay không là quyền của bạn”. Cách trốn tránh đó tạo ra vùng xám giữa quảng cáo và chia sẻ cá nhân, nơi đạo đức bị thay thế bởi lượt xem và doanh số.

Mức phạt hành chính vài chục triệu đồng chỉ như “muỗi đốt inox” với những người kiếm hàng tỷ đồng mỗi tháng. Trong khi đó, cơ chế giám sát, truy thu thuế hay xác định trách nhiệm của KOL còn bất cập. Họ có thể nhờ đứng tên hộ, chia tài khoản, nhờ người thân nhận doanh thu, khiến việc kiểm soát gặp khó khăn.

Trên thế giới, vấn đề này đã được nhìn nhận nghiêm túc. Ở Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) yêu cầu các KOL phải công khai mọi mối liên hệ vật chất với nhãn hàng, dù chỉ là được tặng sản phẩm miễn phí. Ở Anh, cơ quan ASA coi cả đường link tiếp thị liên kết là quảng cáo, nếu không gắn nhãn rõ ràng sẽ bị phạt và công bố công khai. Singapore có hẳn bộ quy tắc đạo đức cho influencer. Tất cả cùng dựa trên một nguyên tắc: minh bạch.

Đã đến lúc chúng ta cần một hành lang pháp lý tương tự – nơi niềm tin được bảo vệ bằng kỷ cương, chứ không phải bằng cảm xúc. Mọi tài khoản nhận doanh thu quảng cáo hoặc bán hàng phải gắn mã số thuế, phải có hóa đơn điện tử. Hợp đồng giữa KOL và doanh nghiệp cần quy định rõ trách nhiệm khi quảng cáo sai sự thật, buộc công khai bằng chứng khoa học cho mọi tuyên bố công dụng. Và người tiêu dùng phải có cổng phản hồi nhanh, nơi họ có thể báo cáo nội dung sai phạm để xử lý trong 48 giờ, cùng danh sách công khai các cá nhân, nhãn hàng vi phạm.

Tuy nhiên, luật pháp chỉ là một phần. Còn lại là nhận thức của chính người tiêu dùng – những người nuôi sống các “đế chế ảo”. Nếu không có hàng triệu lượt xem, không có những cú “mua ngay” chỉ vì cảm xúc, thì không ai có thể làm giàu bằng lời nói. Sự tỉnh thức của cộng đồng là rào chắn mạnh nhất. Chúng ta phải học cách nghi ngờ, đặt câu hỏi, tìm hiểu giấy phép, xem nguồn gốc để quyết định rằng, bản thân đang góp phần nuôi dưỡng sự thật, hay đang tiếp tay cho ảo tưởng? Phải tỉnh táo trước mọi “công dụng thần kỳ”, vì không có thần dược nào được bán qua màn hình điện thoại.

Một xã hội chỉ thật sự trưởng thành khi niềm tin được đặt đúng chỗ. Không phải sự bóng bẩy, hào nhoáng của hình thức, mà đạo đức, sự minh bạch, và lòng tin thật sự mới là giá trị bền lâu.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!