Quá trình Nhà nước thực hiện chiến dịch "90 ngày làm sạch cơ sở dữ liệu đất đai", một trong những công đoạn người dân được yêu cầu thực hiện là cung cấp bản sao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ) để chính quyền cấp xã thu thập, số hoá, tạo lập dữ liệu điện tử cho những thửa đất đã được cấp sổ đỏ.
Tuy nhiên, công đoạn này khiến nhiều người không khỏi băn khoăn bởi những kẽ hở pháp lý, tiềm ẩn những nguy cơ, rủi ro về tài sản và dẫn tới những tranh chấp, thiệt hại trong tương lai.
Người dân đi làm các thủ tục liên quan tới đất đai (Ảnh minh hoạ: Sơn Nguyễn).
Bạn đọc Lê Hoàng quan ngại: "Đây là công việc của cơ quan quản lý Nhà nước, trong tay họ đã có dữ liệu chuẩn, tại sao phải bắt người dân cung cấp lại? Chưa kể làm như này sẽ tạo lỗ hổng, đó là tài liệu giả, gian dối hoặc không hợp pháp sẽ được ghi nhận".
"Chính quyền có cơ sở dữ liệu để kiểm chứng thông tin người dân cung cấp không? Hay dân nộp như thế nào thì cập nhật như thế", chủ tài khoản Unique đặt câu hỏi.
"90 ngày hay 90 triệu tỷ ngày chưa chắc đã hoàn thành bởi hôm nay tôi nộp bản photo, nhưng mai tôi bán lại, sang nhượng cho người khác thì sao? Việc này vẫn thường xuyên xảy ra", anh Phạm Huy Thập tiếp tục đưa ra thắc mắc.
"Không phải ngẫu nhiên tồn tại song song 2 khái niệm, đó là bản sao và bản sao chứng thực. Bản sao chủ yếu để mang tính tham khảo, còn bản sao chứng thực mới là tài liệu có đủ sức nặng, đảm bảo tính chính xác của các tài liệu và đủ giá trị pháp lý, đặc biệt khi để chứng minh nguồn gốc những tài sản có giá trị lớn như đất đai, nhà cửa hay xe cộ.
Việc chỉ yêu cầu người dân tự cung cấp bản photo sổ đỏ rõ ràng tiềm ẩn rủi ro rất lớn về việc gian dối, che đậy hay gạch xoá thông tin. Tại sao không yêu cầu cung cấp bản sao chứng thực, hoặc chí ít chụp ảnh bản gốc để cập nhật trên VNeID? Yêu cầu cung cấp bản sao như vậy, nhỡ thông tin sai lệch, xảy ra tranh chấp, thiệt hại cho người dân thì ai chịu trách nhiệm?", bạn đọc có nickname Jacky Tran phân tích.
Nhiều nơi vẫn chỉ yêu cầu người dân nộp bản sao sổ đỏ để tích hợp dữ liệu đất đai (Ảnh: T.M).
Bản sao không chứng thực có giá trị hay không?
Luật sư Trần Hoàng Linh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết theo Nghị định số 23/2015/NĐ-CP của Chính phủ, "bản sao" được định nghĩa là bản chụp từ bản chính hoặc bản đánh máy có nội dung đầy đủ, chính xác như nội dung ghi trong sổ gốc còn "văn bản chứng thực" là giấy tờ, văn bản, hợp đồng, giao dịch đã được chứng thực theo quy định của Nghị định này.
Về hiệu lực pháp lý, Điều 3 Nghị định này quy định bản sao được cấp từ sổ gốc có giá trị sử dụng thay cho bản chính trong các giao dịch (trừ trường hợp pháp luật có quy định khác), bản sao chứng thực có giá trị sử dụng thay cho bản chính đã dùng để đối chiếu chứng thực trong các giao dịch.
Về trách nhiệm của cơ quan tổ chức khi tiếp nhận bản sao, theo Điều 6 Nghị định này, trường hợp pháp luật quy định nộp bản sao thì cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận bản sao, không được yêu cầu bản sao có chứng thực nhưng có quyền yêu cầu xuất trình bản chính để đối chiếu. Người đối chiếu có trách nhiệm xác nhận tính chính xác của bản sao so với bản chính.
Cơ quan, tổ chức tiếp nhận bản sao được cấp từ sổ gốc, bản sao có chứng thực thì không được yêu cầu xuất trình bản chính, trừ trường hợp có căn cứ về việc bản sao giả mạo, bất hợp pháp thì yêu cầu xuất trình bản chính để đối chiếu hoặc tiến hành xác minh, nếu thấy cần thiết.
Ngoài ra, theo Công văn số 1352/HTQTCT-CT của Cục Hộ tịch, Quốc tịch, Chứng thực Bộ Tư pháp, trường hợp pháp luật quy định nộp bản sao thì cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận bản sao, không được yêu cầu nộp bản sao có chứng thực, nhưng có quyền yêu cầu xuất trình bản chính để đối chiếu. Người đối chiếu có trách nhiệm xác nhận tính chính xác của bản sao so với bản chính.
Mẫu sổ đỏ hiện nay (Ảnh: Bộ Nông nghiệp và Môi trường).
Như vậy, pháp luật không quy định về việc cấm sử dụng bản sao không chứng thực trong quá trình làm thủ tục với cơ quan Nhà nước. Cán bộ tiếp nhận cũng không được yêu cầu nộp bản gốc, bản sao chứng thực mà chỉ có quyền yêu cầu đối chiếu bản sao với bản gốc nếu xét thấy cần thiết.
Như vậy, việc các cơ quan Nhà nước sử dụng bản sao để phục vụ tích hợp dữ liệu là không sai. Tuy nhiên, luật sư nhìn nhận việc sử dụng bản sao có thể làm phát sinh 2 vấn đề chính như sau:
Thứ nhất, về tính chính xác, việc để người dân chủ động photo và cung cấp hoặc chụp bản photo cho cơ quan Nhà nước có thể tiềm ẩn những rủi ro về tính chính xác của văn bản bởi không phải cá nhân nào cũng trung thực trong việc cung cấp thông tin. Ngoài ra, nếu bỏ qua trường hợp có chủ đích gian dối, quá trình người dân tự photo, sao chụp có thể xảy ra những vấn đề như nhoè, rách, sai sót, gạch xoá nội dung, dẫn tới thông tin thiếu chính xác.
Khi những thông tin thiếu chính xác được sử dụng và tích hợp trên hệ thống, nguy cơ về việc phát sinh tranh chấp trong tương lai hoàn toàn có thể xảy ra, và người dân sẽ phải bất đắc dĩ dấn thân vào những "cuộc chiến pháp lý" không mong muốn.
Thứ hai, việc chỉ cung cấp bản photo sẽ dẫn tới một bước nữa trong quy trình, đó là thực hiện đối chiếu với bản gốc do người dân nắm giữ. Điều này có thể gây tốn kém, lãng phí về thời gian, công sức cho cả người dân lẫn các cơ quan Nhà nước.
"Trên thực tế, dữ liệu về đất đai đã được số hoá từ lâu. Không chỉ Nhà nước, những công dân bình thường, bằng một số mẹo và thao tác cũng có thể kiểm tra được thông tin, dữ liệu đất đai của bản thân và các cá nhân khác. Do đó, cần đặt ra câu hỏi về việc thu thập, đặc biệt khi chỉ thu thập bản sao, có thực sự cần thiết hay không.
Còn nếu cần thu thập, Nhà nước có thể xem xét yêu cầu người dân cung cấp bản sao công chứng nếu nộp trực tiếp hoặc chụp bản gốc và cập nhật trên VNeID. Dù xác suất xảy ra sai lệch vẫn tồn tại nhưng sẽ hạn chế rất nhiều những rủi ro pháp lý có thể xảy ra cũng như tiết kiệm thời gian, công sức cho các bên trong việc xử lý dữ liệu", luật sư gợi ý.
