Loại virus ‘sát thủ’ lây nhanh gấp 100 lần HIV: Việt Nam thuộc nhóm có tỷ lệ nhiễm cao nhất khu vực

Gan là cơ quan trung tâm của các hoạt động chuyển hóa trong cơ thể, đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng như giải độc, tổng hợp protein, dự trữ năng lượng và tạo mật. Khi bị tổn thương, toàn bộ hệ thống sinh học bị ảnh hưởng, kéo theo hàng loạt rối loạn chuyển hóa.

Trong số các tác nhân gây hại cho gan, virus viêm gan B (HBV) được xem là nguy hiểm bậc nhất bởi khả năng lây nhiễm cực cao và tiến triển âm thầm.

Virus âm thầm tấn công tế bào gan

Virus viêm gan B (HBV) tấn công bằng cách bám vào bề mặt tế bào gan, sử dụng cơ chế sao chép của tế bào để nhân bản, từ đó làm rối loạn hoạt động và phá hủy dần tế bào gan.

Quá trình này khiến gan mất khả năng lọc máu, thải độc, tổng hợp protein và điều hòa chuyển hóa, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời, các biến chứng có thể xuất hiện trong vòng 10-20 năm, trong đó ung thư gan là hậu quả nghiêm trọng nhất.

Virus tấn công tế bào gan bằng cách nhân bản bên trong, phá hủy dần cấu trúc và làm gan mất khả năng lọc máu, thải độc. Ảnh minh hoạ

Virus HBV có khả năng sống bên ngoài cơ thể người ít nhất 7 ngày và vẫn có thể gây bệnh nếu xâm nhập vào người chưa được tiêm vaccine. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 75 ngày, dao động từ 30 đến 180 ngày. Sau khi nhiễm, virus thường được phát hiện trong máu sau 30-60 ngày. Tỷ lệ lây nhiễm của HBV cao gấp khoảng 100 lần so với virus HIV.

Con đường lây chủ yếu là qua máu, quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con trong khi sinh nở. Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ người mang virus viêm gan B cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Triệu chứng “mờ nhạt”, gia tăng các bệnh gan do lối sống

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm gan B là bệnh mãn tính nguy hiểm khiến hơn 600.000 người tử vong mỗi năm. Hiện có hơn 300 triệu người trên thế giới đang mang virus HBV, với khoảng 3 đến 4 triệu ca mắc mới mỗi năm.

Những nhóm có nguy cơ cao bao gồm: người sống chung với bệnh nhân viêm gan B, người tiêm chích ma túy, nhân viên y tế, bệnh nhân chạy thận nhân tạo, người có bệnh tiểu đường, nhiễm HIV hoặc viêm gan C, người xăm mình, xỏ khuyên, quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HBV.

Đáng lo ngại là bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, khiến nhiều người chỉ phát hiện khi gan đã bị tổn thương nghiêm trọng.

Viêm gan B có thể lây truyền qua đường máu. Ảnh minh hoạ

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus HBV có thời gian ủ bệnh trung bình từ 3 đến 6 tháng. Nếu cơ thể không tạo được miễn dịch chống lại virus sau giai đoạn này, bệnh sẽ chuyển sang thể mãn tính và người bệnh mang virus suốt đời.

Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường mờ nhạt như mệt mỏi, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, vàng da vàng mắt, nước tiểu sậm màu hoặc đau vùng gan. Khi bệnh tiến triển, gan bị tổn thương nặng hơn, dẫn đến suy giảm chức năng, gan nhiễm mỡ, xơ gan và ung thư gan.

Cùng với viêm gan virus, bệnh gan nhiễm mỡ cũng đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở nhóm người thừa cân, béo phì, đái tháo đường hoặc tăng huyết áp. Gan nhiễm mỡ không do rượu – một bệnh lý chuyển hóa phổ biến của thời hiện đại, có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan nếu không kiểm soát.

Ads

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu điều trị, biện pháp hiệu quả nhất là giảm cân, điều chỉnh chế độ ăn và luyện tập. Khi giảm được 7-10% trọng lượng cơ thể, lượng mỡ trong gan có thể giảm rõ rệt, giúp phục hồi chức năng tế bào gan.

Biện pháp hiệu quả để kiểm soát bệnh viêm gan B

Một trong những vấn đề được quan tâm là lây truyền từ mẹ sang con. Phụ nữ mang thai mắc viêm gan B vẫn có thể sinh con khỏe mạnh nếu được can thiệp đúng cách.

Ngay sau khi chào đời, trẻ cần được tiêm vaccine và huyết thanh kháng viêm gan B, giúp ngăn ngừa lây nhiễm gần như tuyệt đối. Tuy nhiên, thực tế vẫn có nhiều phụ nữ mang virus nhưng chủ quan, không khám sàng lọc trong thai kỳ, dẫn đến nguy cơ truyền bệnh cho con.

Viêm gan B không phải là bệnh di truyền mà lây qua đường máu. Ung thư gan có thể mang yếu tố gene, nghĩa là nếu trong gia đình có người mắc ung thư gan, nguy cơ mắc của các thành viên khác sẽ cao hơn.

Thuốc kháng virus là phương pháp duy nhất được chứng minh có tác dụng ức chế sự nhân lên và ngăn ngừa biến chứng. Ảnh minh hoạ

Trong thực hành y khoa, người mang virus viêm gan B có tiền sử người thân mắc ung thư gan thường được điều trị sớm để giảm nguy cơ tiến triển bệnh.

Một sai lầm phổ biến khác là tâm lý e ngại thuốc tây “độc gan”, khiến nhiều người lựa chọn thuốc nam hay thực phẩm chức năng được quảng cáo với những cụm từ như “mát gan”, “thải độc”.

Thực tế, các sản phẩm này không có tác dụng điều trị bệnh gan. Phương pháp điều trị duy nhất có hiệu quả được chứng minh là sử dụng thuốc kháng virus, giúp ức chế sự nhân lên của virus, ngăn ngừa xơ gan và giảm nguy cơ ung thư gan.

Với bệnh nhân viêm gan B, dù đã hoặc chưa điều trị, việc tái khám định kỳ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nếu chưa có xơ gan, cần kiểm tra 6 tháng một lần; khi đã có xơ gan, tần suất nên rút ngắn xuống 3 tháng để phát hiện sớm nguy cơ ung thư gan.

Hiện chưa có loại thuốc nào có thể ngăn ngừa tuyệt đối ung thư gan, do đó phát hiện sớm là yếu tố then chốt giúp điều trị hiệu quả.

Việc diễn giải kết quả xét nghiệm cũng cần thận trọng. Nhiều người sau khi làm Fibroscan (đánh giá độ xơ gan) thấy kết quả ghi F0 hoặc F1 thường hiểu lầm là “xơ gan độ 1”. Thực tế, đây là mức bình thường, chưa có dấu hiệu xơ gan. Việc hiểu sai thông tin dễ dẫn đến hoang mang không cần thiết.

Tiêm vaccine, tầm soát và tuân thủ điều trị. Ảnh minh hoạ

Virus viêm gan B là mối nguy lớn cho sức khỏe cộng đồng vì tốc độ lây lan vượt trội, cao hơn HIV khoảng 100 lần. Dù vậy, việc chủ động tiêm vaccine, tầm soát định kỳ và tuân thủ điều trị có thể giúp kiểm soát hoàn toàn bệnh.