Trong danh sách "20 loại trái cây tốt nhất" được chuyên trang ẩm thực nổi tiếng của Anh công bố, đu đủ xếp ở vị trí thứ 14, vượt qua nhiều loại quả quen thuộc như dưa hấu, lựu, mận…
Đu đủ từ lâu đã trở thành một hình ảnh quen thuộc trong vườn nhà ở các miền quê. Có thời, trái đu đủ chín vàng rụng đầy gốc, trẻ con ăn chơi còn người lớn ít để ý. Thế nhưng vài năm trở lại đây, đu đủ (đặc biệt là đu đủ chín tự nhiên trong vườn) lại được xem là đặc sản quê, được người thành phố săn tìm vì hương vị thơm ngọt, lành mạnh và tốt cho sức khỏe.
Đu đủ (tên khoa học Carica papaya) là loại cây thân thảo, sống ngắn ngày, thường cao từ 2–6 m. Cây mọc thẳng, lá to thuôn thành tán ngay phía trên ngọn. Trái đu đủ khi chín có màu vàng cam, vỏ mỏng, thịt mềm, mùi thơm dịu và vị ngọt thanh. Hạt bên trong màu đen, tròn, đôi khi được phơi khô để làm thuốc hoặc làm gia vị.
Tùy theo vùng trồng, đu đủ có thể cho trái quanh năm. Tuy nhiên, đu đủ chín ngon nhất vào giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau, khi thời tiết khô ráo, lượng nắng nhiều giúp quả lên màu đẹp, thịt chắc và ngọt hơn.
Ở những tỉnh miền Tây và miền Đông Nam Bộ, đu đủ gần như thu hoạch liên tục, nhưng mùa chính rộ vẫn rơi vào cuối năm. Miền Bắc do thời tiết lạnh, cây sinh trưởng chậm hơn, thường cho thu hoạch vào mùa hè thu. Từ khi gieo trồng đến lúc có trái thường mất khoảng 8-10 tháng, sau đó cây có thể cho quả liên tục trong 2-3 năm.
Ngày xưa gần như nhà nào ở nông thôn cũng có vài cây đu đủ trong vườn. Quả chín đến độ vàng ươm là rụng xuống, trẻ con nhặt ăn hoặc cho gà vịt. Vì quá quen thuộc nên ít ai xem đó là loại trái quý. Hiện nay, đu đủ được nhiều người lùng mua với giá từ 15.000-30.000 đồng/kg.
Đơn giản nhất là thưởng thức đu đủ chín cây như một món tráng miệng thơm ngọt, mềm mịn. Người thích đồ mát lạnh có thể làm sinh tố đu đủ sữa béo ngậy, kem đu đủ hoặc kết hợp đu đủ với sữa chua. Đu đủ chín còn được dùng nấu chè – như chè đu đủ nước cốt dừa, chè đu đủ hạt é – mang lại hương vị thanh mát. Nhiều người còn làm bánh flan đu đủ hay đu đủ sấy dẻo để đổi vị.
Một quả đu đủ chín cỡ nhỏ (152g) chứa khoảng 59 calo, 15g carbohydrate, 3g chất xơ, 1g đạm cùng nhiều vitamin và khoáng chất như vitamin C (157% nhu cầu hàng ngày), vitamin A, folate và kali. Đu đủ còn chứa enzyme papain hỗ trợ tiêu hóa protein, đồng thời cung cấp carotenoid, đặc biệt là Lycopene – chất chống oxy hóa mạnh mà cơ thể dễ hấp thu.
Lợi ích của quả đu đủ với sức khoẻ
Chống oxy hóa, giảm căng thẳng tế bào
Đu đủ chứa nhiều chất chống oxy hóa có khả năng trung hòa các gốc tự do – yếu tố thúc đẩy lão hóa và nhiều bệnh lý mạn tính. Một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất đu đủ lên men có thể làm giảm tình trạng stress oxy hóa ở người lớn tuổi, người tiền tiểu đường, bệnh nhân gan và cả người mắc Alzheimer.
Hỗ trợ giảm nguy cơ ung thư
Lycopene trong đu đủ được xem là hợp chất có khả năng bảo vệ cơ thể trước nguy cơ ung thư. Trong số nhiều loại trái cây giàu chất chống oxy hóa, đu đủ là loại duy nhất thể hiện hoạt tính ức chế tế bào ung thư vú trong các thử nghiệm. Dù vậy, giới khoa học vẫn cần thêm bằng chứng để đưa ra kết luận chắc chắn.
Tốt cho sức khỏe tim mạch
Bổ sung đu đủ trong khẩu phần ăn hằng ngày có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Các hợp chất chống oxy hóa trong loại quả này giúp giảm viêm và cải thiện tỷ lệ cholesterol tốt (HDL) so với cholesterol xấu (LDL). Một nghiên cứu kéo dài 14 tuần còn ghi nhận rằng dùng chiết xuất đu đủ lên men giúp tăng cường chức năng tim.
Giảm tình trạng viêm trong cơ thể
Viêm mạn tính là gốc rễ của nhiều bệnh lý nguy hiểm. Nhờ hàm lượng carotenoid cao, đu đủ có thể giúp giảm các dấu hiệu viêm. Một nghiên cứu cho thấy những người đàn ông ăn nhiều thực phẩm chứa carotenoid có mức CRP – chỉ dấu phản ánh viêm – thấp hơn rõ rệt.
Hỗ trợ hệ tiêu hóa
Enzyme papain trong đu đủ giúp phân giải protein, từ đó hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả hơn. Nhiều quốc gia nhiệt đới còn sử dụng đu đủ như một phương thuốc tự nhiên giúp cải thiện táo bón và hội chứng ruột kích thích (IBS). Sau khoảng 40 ngày bổ sung đu đủ, các triệu chứng đầy hơi và táo bón thường giảm rõ rệt.
Bảo vệ và cải thiện làn da
Vitamin C và lycopene trong đu đủ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da khỏi tác hại của gốc tự do, giúp hạn chế nếp nhăn, giảm cháy nắng và làm chậm quá trình lão hóa. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng bổ sung lycopene trong vòng 10–12 tuần có thể cải thiện độ đàn hồi và giảm tình trạng đỏ da khi tiếp xúc ánh nắng.
Tốt cho sức khỏe xương
Đu đủ là nguồn cung cấp vitamin K. Lượng vitamin K đi vào cơ thể thấp làm tăng nguy cơ gãy xương. Tiêu thụ đủ vitamin K là rất quan trọng để có sức khỏe tốt. Loại vitamin này cải thiện quá trình hấp thụ canxi và có thể làm giảm bài tiết canxi qua nước tiểu.
Những điều cần lưu ý khi ăn đu đủ chín: Dù bổ dưỡng, đu đủ chín không nên ăn hằng ngày trong thời gian dài vì có thể khiến lòng bàn tay, bàn chân bị vàng do dư thừa beta-carotene. Người đang bị tiêu chảy cũng không nên ăn đu đủ vì lượng chất xơ cao dễ làm tình trạng mất nước nặng hơn. Một số đối tượng như người đường huyết cao, người bị vàng da, dạ dày yếu, cơ địa dị ứng hay đang dùng thuốc chống đông máu cũng nên hạn chế để tránh bệnh nặng hơn.
