Mấy ngày gần đây, thông tin về việc áp dụng quy định sử dụng ghế an toàn cho trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35m, khiến anh Bùi Thanh Tùng (ở Cầu Giấy, Hà Nội) không thể ngồi yên. Nhà có 2 con nhỏ, nên ngay lập tức anh Tùng cũng phải lo tìm kiếm để lắp ghế an toàn trên xe:
"Chở trẻ em thì nên có ghế an toàn cho trẻ em, vì khi đi thì phanh, rồi tránh vượt thì có thể trẻ em bị bật ngang, bật ngửa, không có lợi".
Một số phụ huynh cũng gấp rút tìm kiểm ghế an toàn phù hợp với gia đình, nhưng cũng không biết lựa chọn loại nào giữa ma trận các lời chào mời, giới thiệu. Bởi thực tế, dù Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 123:2024/BGTVT ban hành từ năm 2024, song rất ít mẫu ghế trẻ em bán trên thị trường có tem hợp quy để người mưa nhận biết sản phẩm đạt chuẩn:
"Em tìm kiếm trên các diễn đàn, thì cũng thấy khó lắm vì thật ra em chọn mang tính cá nhân thôi và căn cứ mức tiền của mình nữa".
"Cái đấy thì nó an toàn cho mình thôi, nhưng trẻ con còn nhỏ, còn sơ sinh, thì một là mẹ bế, hoặc thắt dây như nào cho nó an toàn".
Đặc biệt, đến thời này, vẫn chưa có hướng dẫn về việc lắp đặt ghế an toàn cho từng nhóm xe ô tô, từ xe gia đình, xe taxi, xe hợp đồng. Anh Nguyễn Văn Tuấn (ở Mỹ Đình, Hà Nội), một tài xế xe công nghệ băn khoăn, dù đã nghe thông tin về việc bắt buộc phải có ghế an toàn khi chở trẻ em, nhưng đến nay anh Tuấn vẫn chưa biết mua loại nào, lắp đặt ra sao…:
"Chở khách thì đương nhiên nếu xe taxi mà phải có thì hành lý để đâu? Bây giờ nhà người ta có 4 trẻ con, một người lớn, xe nào có đủ 4 ghế? Thứ hai, xe của em không có tai để cắm ghế đó vào, vậy thì cắm ở đâu?".
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Công ty Du lịch Tre Việt – một trong những đơn vị tham gia đưa đón học sinh tiểu học trên địa bàn Hà Nội khẳng định, đến thời điểm này, hầu như các doanh nghiệp tham gia đưa đón học sinh đều chưa lắp đặt hay trang bị ghế an toàn:
"Phương tiện an toàn trên xe thì hiện tại mới chỉ dừng ở camera giám sát và chuông cảnh báo, chứ còn bây giờ áp dụng với trẻ dưới 10 tuổi và dưới 1,35m phải có ghế an toàn thì chắc là các đơn vị bỏ hết. Một phần là trang bị đó rất khó, thư hai nữa, những xe đó bao giờ cũng kết hợp, vừa đưa đón học sinh, vừa phục vụ các đối tượng khách khác nữa như cưới hỏi, du lịch…"
Ông Nguyễn Công Hùng, Tổng giám đốc Taxi Mai Linh miền Bắc cũng thừa nhận, việc bắt buộc xe taxi, xe hợp đồng trang bị ghế an toàn khi chở trẻ em trên xe là rất khó. Ông Hùng phân tích: khi có khách là trẻ em, lái xe sẽ phải dừng để lắp ghế an toàn, khi khách xuống lại phải tháo ghế. Việc này gây bất tiện cho tài xế và có thể gây ùn ứ giao thông. Bởi vậy, đến nay, hầu như các xe taxi đều chưa trang bị ghế an toàn cho trẻ em:
"Đối với một dịch vụ như xe taxi mà phải lắp một cái ghế lên thì mất luôn một chỗ ngồi, nếu chở 2 cháu lại mất 2 ghế. Vì vậy, để yêu cầu taxi hay những loại hình xe bắt buộc phải lắp ghế thì đây là cái cần phải tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng để yêu cầu các doanh nghiệp tuân thủ".
Đại diện Cục CSGT khẳng định, người dân có thể sử dụng đai trẻ em, ghế trẻ em hoặc đệm trẻ em trên ô tô phù hợp với điều kiện của trẻ, của gia đình và phù hợp với điều kiện sử dụng trên ô tô. Lãnh đạo Cục CSGT cũng cho biết, sẽ áp dụng xử phạt vi phạm từ ngày 1/1/2026 với các trường hợp chở trẻ em không có ghế an toàn.
Tuy vậy theo TS Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Uỷ ban ATGT Quốc gia dù quy định về thiết bị an toàn đối với trẻ em trên xe ô tô là một quyết định rất tiên tiến, nhân văn và rất cần thiết, song trước mắt nên tập trung vào thực hiện đối với xe con, xe cá nhân, bởi vì đây là loại xe có thể di chuyển ở tốc độ cao nhất, và tài xế cũng hoàn toàn chủ động trong việc cơ chở trẻ em hay không để trang bị đầy đủ:
"Đối với loại hình xe kinh doanh vận tải khi triển khai cũng sẽ gặp những thách thức. Gần đây thì các cái chuyên gia Đại học Y tế công cộng cũng đã giả soát và cho biết, phần lớn các quốc gia trên thế giới thì yêu cầu là đối với xe ô tô con cá nhân là chính.
Chẳng hạn như là tại Malaysia, thì nhóm phương tiện bắt buộc áp dụng là xe con cá nhân, còn các phương tiện kinh doanh vận tải khác chẳng hạn như taxi, xe buýt, xe khách, xe tải thì là thuộc diện miễn trừ".
Trong quá trình thực hiện bài viết này, PV VOVGT đã liên hệ với Vụ KHCN, Bộ Xây dựng – đơn vị trình cấp có thẩm quyền ban hành Quy chuẩn 123:2024 về ghế an toàn cho trẻ em, để tìm hiểu về quá trình chuẩn bị để thực hiện, song chưa có câu trả lời.
Về phía Cục Đăng kiểm Việt Nam – đơn vị soạn thảo quy chuẩn này thì cho biết, đến thời điểm này cũng chưa có doanh nghiệp nào mang mẫu ghế an toàn đến thử nghiệm, nhất là với ô tô từ 16-45 chỗ ngồi. Bởi vậy, khi thời hạn áp dụng chỉ còn hơn một tháng, việc bắt buộc trang bị ghế an toàn khi chở trẻ em trên xe ô tô là rất khó thực hiện, nhất là với nhóm xe kinh doanh vận tải.
Với quá trình chuẩn bị như hiện nay, cả từ phía người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm xe kinh doanh vận tải, quy định chở trẻ em trên ô tô phải có ghế an toàn, rất khó thực hiện. Nguyên do, ngoài việc doanh nghiệp vận tải hành khách chưa có quá trình chuẩn bị kỹ, thì việc cơ quan chức năng cũng chưa cung cấp thông tin, hướng dẫn cụ thể để người dân và doanh nghiệp áp dụng.
Góc nhìn này của VOVGT qua bài bình luận: "Lộ trình nào cho việc trang bị ghế an toàn trên xe kinh doanh vận tải?"
Việc trang bị ghế an toàn cho trẻ em trên xe ô tô, đặc biệt trong hoạt động vận tải hành khách bằng taxi, xe hợp đồng và xe đưa đón học sinh, đang nổi lên như một yêu cầu mang tính cấp thiết. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả và khả thi, cần một lộ trình hợp lý, phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp, của người dân và của cơ quan quản lý. Đây không chỉ là câu chuyện kỹ thuật hay chi phí, mà là trách nhiệm bảo vệ trẻ em – nhóm hành khách yếu thế nhất nhưng lại ít có khả năng tự bảo vệ mình nhất trên đường.
Các nghiên cứu và thống kê quốc tế đều cho thấy ghế an toàn giúp giảm mạnh nguy cơ chấn thương nghiêm trọng ở trẻ nhỏ khi xảy ra tai nạn. Tại Việt Nam, dù nhận thức cộng đồng đã dần được nâng lên, nhưng việc sử dụng ghế an toàn trên xe cá nhân đã phần nào được thực hiện, nhưng trong lĩnh vực xe kinh doanh vận tải, đặc biệt là xe hợp đồng và xe đưa đón học sinh, gần như bị bỏ ngỏ. Không ít doanh nghiệp cho biết họ thậm chí chưa hiểu rõ loại ghế phù hợp với từng độ tuổi, tiêu chuẩn lắp đặt ra sao, hay cách bố trí ghế sao cho không ảnh hưởng đến công suất chở khách và cấu trúc phương tiện.
Bởi vậy, một số ý kiến cho rằng, cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Xây dựng – đơn vị ban hành quy chuẩn về thiết bị an toàn cho trẻ em, và Bộ Công an – đơn vị soạn thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ, cần có hướng dẫn cụ thể, ít nhất là cho tài xế, cả xe gia đình và xe kinh doanh vận tải biết sản phẩm nào phù hợp với từng đối tượng trẻ em, từng chủng loại phương tiện, để ít nhất họ không bị mù mờ khi lựa chọn sản phẩm.
Một gia đình lựa chọn ghế an toàn cho 1-2 đứa trẻ đã khó, một doanh nghiệp vận tải đưa đón học sinh có thể muốn triển khai, nhưng nếu không biết mua loại ghế nào, lắp ra sao để được kiểm định, thì họ sẽ không thể thực hiện. Hướng dẫn kỹ thuật vì vậy phải đi trước một bước, kèm theo các tài liệu trực quan, đào tạo ngắn hạn cho lái xe, chủ doanh nghiệp và cơ sở lắp đặt.
Khi thông tin không được cập nhật, ngoại trừ việc ban hành Quy chuẩn 123 về ghế an toàn cho trẻ em, trong khi thời gian từ khi Luật ban hành đến khi áp dụng chỉ hơn 1 năm, thì việc bắt buộc áp dụng rộng rãi là rất khó khả thi.
Bởi vậy, để thực hiện được điều này, việc trang bị ghế an toàn cho trẻ em cần được thực hiện theo một lộ trình cụ thể, cho từng loại phương tiện. Lộ trình này cần được xây dựng dựa trên hai tiêu chí: bảo đảm an toàn tối đa cho trẻ và tính khả thi trong triển khai trong đó có thể ưu tiên nhóm phương tiện để thực hiện, từ xe con, xe gia đình, đến nhóm xe đưa đón học sinh, trẻ mầm non, sau đó mới mở rộng sang taxi và các loại hình khác.
Đối với xe đưa đón học sinh, việc trang bị ghế an toàn phải được xem là yêu cầu bắt buộc trong tương lai gần, bởi đặc thù chở số lượng lớn trẻ em, di chuyển theo tuyến cố định và chịu trách nhiệm trực tiếp trước phụ huynh và nhà trường. Trong lộ trình đó, trước tiên là rà soát, hướng dẫn kỹ thuật; tiếp theo là khuyến khích triển khai thông qua hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi thuế với doanh nghiệp; và cuối cùng là áp dụng chế tài khi đã đầy đủ điều kiện.
Triển khai ghế an toàn không chỉ là biện pháp kỹ thuật, mà là thay đổi một chuẩn mực an toàn trong vận tải hành khách. Tuy nhiên, mọi thay đổi chỉ bền vững khi được chuẩn bị thấu đáo. Một lộ trình khoa học, các hướng dẫn kỹ thuật rõ ràng, cơ chế hỗ trợ hợp lý và truyền thông mạnh mẽ sẽ tạo ra nền tảng vững chắc giúp chính sách đi vào cuộc sống.
Sự an toàn của trẻ em không thể trì hoãn, nhưng chỉ khi mọi chủ thể đều hiểu, có điều kiện thực hiện và thấy rõ lợi ích, việc trang bị ghế an toàn mới thực sự trở thành chuẩn mực trên mọi hành trình.
